Kaptan Swing deyince aklınıza bir çizgi kahraman mı geliyor? İtalya’da 1966 yılında yayınlanan bir çizgi kahraman… Hatta bu kahramanın 1971’de Yeşilçam filmi de çekilir. Ama benim burada anlatacağım Captain Swing, başka bir Swing…
Bahsedeceğim Captain Swing, 18.yüzyılın sonunda İngiltere’nin kırsal bölgelerinde ortaya çıkan bir hareket aslında… Harman makinelerini kıran köylülerin başlattığı bir hareket… Tarımda makineleşmeye karşı oluşur ve 1830’ların sonunda ise sona erer. Bu açıdan “pre-modern” sayılmaktadır. Bu eylemlerle ilgi başka düşünceler de öne sürülür. Örneğin, makineleri kırdıkları için eylemciler “gerici” görülürler. Ancak bu konuda araştırma yapan Eric Hobsbawm için “ilerici”dirler çünkü köylülerin yaptığı örgütlü bir eylem tipidir. Bu açıdan, modern dönem eylemlerinin öncüsü hatta bazılarına göre ilki sayılmaktadır.
1790 yılında İngiltere’de yaşanan kıtlık, Napolyon savaşları, yeni gelen makinalar ve geçim sıkıntısının doğurduğu bir harekettir. Tabi, o dönemde bu bahsi geçen nedenler belki de tam olarak fark edilememiş olabilir. Ancak bugünden bakıldığında, durum tam bir kelebek etkisi örneğidir.
Napolyon Savaşları 1803’te başlar. Avrupalı devletler, Napolyon’a karşı altı Koalisyon kurarak savaşırlar. Büyük Britanya bu savaşlar için gerekli askerleri köylülerden karşılar. Savaşa giden köylüler nedeniyle, kırsal kesimde nüfus azalır ancak tarım alanlarındaki üretimin de devam etmesi gerekmektedir. Bunun üzerine, İsvçre’de kullanılan harman makinalarının aynıları İngiltere’ye getirtilir. Bu makinalar sayesinde, az sayıda çalışan ile daha fazla üretim yapılabilecektir. Ancak bu az sayıda çalışanın bile kış mevsimini geçirebilecek kadar yeterli ücret alamadığını da söylemek gerekir. Hatta kadınlar ve çocuklar daha düşük ücretle çalıştırılmışlardır.
Koalisyon Savaşları sonrasında evlerine dönem köylüler, artık “istenmeyen kişi” konumuna düşerler. Çünkü makinalar sayesinde, bu işçilere ihtiyaç kalmamıştır. Artık verilecek iş az, ancak işi isteyen kişi sayısı fazladır. İngiliz Yoksul Yasaları (English Poor Laws), 1795’te Speenhamland Sistemi (Yoksulluk Fonu) gibi uygulamalar da bu soruna çözüm olamaz. Savaştan dönen askerlerin tarımda makinalaşma dolayısıyla yaşadıkları işsizlik, zaten var olan kıtlık ve topraksızlıkla birleştiğinde Swing Hareketi ortaya çıkar. Yani, o dönemde teknolojinin toplumsal yansımasıdır Swing hareketi…
Bu hareket, genel olarak tarım makinalarını kırmakla başlamıştır. Hedefi, işsizlik sorunun sorumlusu olarak kabul edilen makinalardan kurtulmaktır. Köylüler, eski makinasız günlere dönmek istemektedir. Geçmişe özlem vardır.
Peki, Captain Swing adında biri gerçekten var mıdır? Köylülerin otoritelere ve toprak sahiplerine yazdıkları mektuplar Captain Swing imzasını taşır. Örneğin, “Efendim, eğer harman makinalarınız sizin tarafından doğrudan yok edilirse, çalışmalarımıza başlayacağız” şeklinde kısa istekler toprak sahiplerine yazılır (Hobsbawm & Rudé 1973, s. 172).
Ancak böyle bir kişinin gerçekten de var olup olmadığı belli değildir. Swing, Türkçede salıncak anlamındadır. Neden bu isim seçilir? Bu konuda bir açıklama vardır. Buna göre köylüler sağa ve sola sallayarak kullandıkları tırpanlarını keskinleştirmek için tarladaki çalışmaları esnasında bir süre dururlar, sonra yeniden çalışmaya hazır olduklarında başlarındaki kişi ‘Swing!’ diye bağırır. İşte “Yüzbaşı Salıncak/Captain Swing” adının buradan doğduğu düşünülür. Hobsbawm, köylülerin bu ismi kullanarak kendilerini otoriteye karşı korumaya aldıklarını düşünür. Köylülerin başına bir şey gelirse, suç Captain Swing’e atılacaktır. Ancak, böyle biri zaten yoktur. Hobsbawm’a göre Captain Swing hakkındaki abartılı anlatılar ve mektuplarda görülen farklı jargonlar, Captain Swing adlı birinin var olmadığına bir kanıttır.
Peki bu hareketin sonunda ne olur? Konuyla ilgili 1976 kişi yargılanır. 252 kişi ölüm cezasına çarptırılır, 19 kişi idam edilir. 644 kişi hapis cezası alır, 505 kişi sürgün edilir (Hobsbawm & Rude, 1973). Bu hareketi başlattığı düşünülenler Avustralya’ya sürülürler. Sürüldükleri yer o kadar uzaktır ki anavatanlarıyla irtibatlarını artık kaybederler. Toplumsal konumları kalmaz, bir nesil sonra unutulurlar.
Teknolojik gelişmelerin insan hayatına yaptığı etkilerden sadece küçük bir örnek Swing hareketi. Bugün, insan gücünün yerini alan makinalar çok daha gelişmiş… Hatta yapay zekanın gelecekte neler yapabileceğinden bahsediliyor. İnsana ihtiyaç kalmayacak olan iş alanlarındaki çalışanların istihdamı için yeni planların hazırlanması gerektiği çok açık! Gelecekte görülebilecek Swing Hareketi benzeri toplumsal patlamaların önüne başka nasıl geçilebilir ki?
Dr. Hümeyra Türedi
Yararlanılan Kaynaklar
Akyüz, Olçum (2019). Eric Hobsbawm’ın Tarih Anlayışı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.48-53.
Hobsbawm, Eric; Rudé, George (1973). Kaptan Swing. Harmonsworth: Penguen Kitapları.