1609’da Hollanda, kuzey ve güney olarak ikiye ayrılır. Güney tarafı Katolik ve kuzey tarafı ise Protestan’dır. Güney Hollanda, Katolik olduğu için İtalya’daki gibi dini temaların egemen olduğu Barok tarzı eserlere yönelmiştir.
Protestan olan kuzey ise sanatta daha sade bir anlayışı tercih eder. Çünkü Protestanlar, kiliselerde şatafatlı dekorasyonlara karşı çıkan bir anlayışa sahiptirler. Onlar için Kilise’nin hakimiyeti önemini yitirmiştir. Kilise’nin hakimiyeti azaldıkça, burjuva ve yerel yönetimlerin otoritesi yükselişe geçer. Dolayısıyla dinsel resimlerden ziyade manzara, natürmort, janr resimleri yapılır. Burjuva, kırsal kesimin yaşamının yansıtıldığı tablolara rağbet göstermeye başlar. Bu tablolar sayesinde kendilerinin ne kadar eğitimli ve kültürlü olduklarını da görmek isterler (Öndin, 2021: 171).
Bu dönemde, Hollanda’da resim popüler bir sanat dalıdır. Ressamlara yüksek meblağlar ödenir. Ressamların, locaları dahi vardır. Resim, yatırım aracı haline gelir. Dolayısıyla, 17.yüzyılda Amsterdam, sanat pazarının merkezi olmuştur. Resim satmak için düzenlenen ilk sergi, Antwerp’te 17.yüzyılda gerçekleşmiştir. Lahey’de 1656 yılında, ressamlar tablolarının satılması amacıyla bir birlik kurarlar. Fiyatlarda standart oluşturmaya çalışırlar. Hatta 1640’larda Ressamlar Loncası, Utrecht’te kalıcı satış sergileri dahi düzenler. Mesela natürmortlarıyla ünlü Pieter Claesz, sipariş üzerine değil de daha çok sanat pazarı için üretir ki aslında bu riskli bir davranıştır. Zaten o döneme kadar pek de görülmüş bir şey değildir. Müzik Enstrümanları ile Natürmort (1623), Hindili turta ile Natürmort (1627), İstiridyeli Natürmort (1633) bu eserlerindendir.
Yapılan resimlerde, Hollanda’nın kırsal yaşamı görülebilirken aynı zamanda kent yaşamından da izler bulunabilir. Örneğin, Hollanda’da kentleri korumak için sivil muhafız birlikleri kurulmuştur. Hollanda kentlerini saldırılardan korumak amacındadırlar. Bu birliklerde yer almak, dönemin önemli bir prestij kaynağı haline gelmiştir. Zira kent konseyinde yükselebilmek için birer basamak olmuşlardır. Bu birlikler, kendilerinin grup olarak portrelerini yaptırırlar. Böylece hem Hollanda sanatına katkıda bulunurlar hem de geleceğe tarihsel bir kanıt bırakırlar. Birliklerin yer aldığı tablolara örnek olarak, Frans Hals’ın (1580-1666) Aziz George Sivil Muhafızlar Birliği (1616) ve Aziz Hadrian Sivil Muhafızlar Birliğinin Ziyafeti (1627) verilebilir. Hollanda resminin en önemli temsilcilerinden Rembrandt von Rijn’e ait (1606-1669) Kumaşçılar Loncası (1662), Gece Devriyesi de (1642/Kaptan Frans Barnick Cocq Komutasındaki 2.Bölge Milis Birliği) bu tür grup resimlerindendir.
Willem van Heythuysen’in (1625) portreleri, Jan von Goyen’in (1595-1656) manzara resimleri de yine Hollanda Barok uslübuna örneklerdir. Goyen’in İki Meşe Ağacı ile Manzara (1634) ve Nehir Kenarında Kale (1647), ışık ve gölge kullanımıyla yine Barok tarzını çağıştırır. Gerrir van Hontherst’in (1592-1656) Samson ve Delila (1615) ile Aziz Petrus’un Kurtulması (1616-1618) gibi eserler klasik barok ustası Caravaggio’nun ışık-gölgesini çağrıştırır.
Hollanda resminde, kırsal yaşam konularını tercih eden ressam Adriaen Brower (1605-1638), Tavernada Sarhoş Köylü (1624), Sigara ve İçki İçen Köylüler (1625) gibi ünlü eserler ortaya çıkarmıştır. Yine kırsal günlük yaşamı çizen Adriaen Jansz von Ostade’nin (1610-1685) Kemancı (1673), Gerrit Dou’nun (1613-1675), Bakkal Dükkanı (1647) eserleri bu alanda önemlidir.
Bu noktada, John Vermeer’in (1632-1675), İnci Küpeli Kız (1665) adlı tablosu daha farklı anlam kazanmaktadır. Bu tabloyu, dönemin Hollanda resim sanatı içinde değerlendirmek gerekir. Işık-gölgenin başarılı şekilde kullanıldığı resim Barok üslubunu yansıtırken, dini konular dışına çıkan Hollanda resminde tercih edilen janr resmin bir örneğidir. Aynı ressamın diğer janr resimleri, Subay ve Gülen Kız (1657), Süt Boşaltan Kız (1658), , Şarap Kadehi ile Kız (1659) şeklinde sayılabilir.
Sonuç olarak, Hollanda’da özellikle 17. ve 18. yüzyıllardaki resim geleneği, toplumsal yaşamın izleri ve dini anlayışın etkilerini görmek açısından klasik bir örnek olarak değerlendirilebilir.
Dr.Hümeyra Türedi
Yararlanılan Kaynaklar:
Öndin, Nilüfer (2021). Barok. İstanbul: Hayalperest.
.