Gabriel von Max (1840-1915), antropolojiye ilgi duyan bir sanatçıdır. Yaşadığı dönemde Charles Darwin’in (1809-1882) Türlerin Kökeni (1859) adlı kitabı üzerinde tartışmalar vardır. Bu tablo da Alman bilim camiasında devam eden bu tartışmaların bir göstergesi niteliğindedir.
Ressam, birçok hayvanı ve özellikle de maymunları, evcil hayvan olarak evinde tutar. Paly adında bir kapuçin maymunu 15 yıldır onun değişmez arkadaşı olur. Hayvanların bazı yönlerden, medeniyetin bozduğu insanlara üstün olduğunu düşünür. Von Max, evcil hayvanların davranışlarını ve anatomisini inceler. Ölenlerin derilerini yüzerek, kaslarını inceler. Maymunlar öldüğünde, vücutlarını belirli pozlara konumlandırır ve daha sonraki resimler için malzeme olarak kullanılmak üzere fotoğraflarını çeker ve onların eskizlerini alır.
Ressam, maymunları konu eden birçok eser üretmiştir. Hatta eserlerinde maymunları insanlaştırdığı yönünde yorumlar mevcuttur. “Affenmaler” (maymun ressam) unvanını bile kazanmıştır. İnsanların yaptığı meslekleri, maymunların yaptığını gösteren bir dizi resim yapmıştır. Bunlardan en ünlüsü, yukarıda fotoğrafı görülen, Monkeys as Judges of art’dır. Tabloda, 13 tane maymunu, sanat eleştirmeni olarak resmetmiştir. Eleştirmenlik de insanlar tarafından icra edilen bir meslektir ve tabloda maymunlar tarafından icra edilmektedir. Bu şekilde, insanlardaki zayıflıkları özellikle de gösteriş isteğinin resmetmek istediği söylenir.
1889 yılında tamamlanan bu tablonun orijinal adı Kränzchen’dır ancak daha sonra Affen als Kunstrichter (Monkeys as Art Critics ya da Monkeys as Judges of art’ ) adını alır. Maymunlar, bir tabloyu incelemektedir. Tabloda birkaç maymun türü bir aradadır. Ancak bu maymun türleri birlikte olmayı asla kabul edemeyen cinslerden seçilmiştir. Ressam, maymunlara canlı hayvan görüntüsü vermekte oldukça başarılıdır çünkü bu tablo için ölü maymunların fotoğraflarını kullanmıştır. Von Max, maymunların incelediği tablonun sadece çerçevesini izleyicilere göstererek merak da uyandırmaktadır. Resim, baktıkça insanı düşündürtür. İnsan doğası, insanın kökeni, Darwin gibi antropolojik ve felsefik düşüncelere kapı açmaktadır.
Ölümünden sonra, 400 kafatasının da dahil olduğu ve kendisi tarafından toplanan 80.000 parçalık koleksiyon kaybolmuştur. 2.Dünya Savaşı sırasında yok olduğu düşünülür. Ancak 2008’de Almanya’nın Freiburg kentinde koleksiyonun bazı kısımları yeniden keşfedilir. Şu anda Von Max’ın koleksiyonu Mannheim’s Reiss-Engelhorn Museum‘ da sergilenmektedir.
Dr. Hümeyra Türedi
Yararlanılan Kaynaklar:
Alison Abbott (2010). Inquisitive and Exact. NATURE, vol. 468, s.376.
Jo-Anne Birnie Danzker, ed., Gabriel von Max: Be-Tailed Cousins and Phantasms of the Soul“, Frye Art Museum, USA/ Seattle, S.70.