Kutsal Roma İmparatoru II. Joseph (1741-1790), Aydınlanmacı Mutlakiyetçi olarak tarif edilebilecek bir hükümdardır. Aydınlanmacı krallar, Aydınlanma çağının fikirlerinden etkilenmişler, akılcılığı benimsemişlerdir. II.Joseph da bu hükümdarlardan biridir. Hükümdarlığı süresince kilisenin gücünü azaltmak, köylülüğü feodal yüklerden kurtarmak, ticaret ve bilgi üzerindeki kısıtlamaları kaldırmak için çalışır. Bu görüşleri doğrultusunda ülkesini laikleştirmeye, liberalleştirmeye ve modernleştirmeye yönelik bazı reformlar yapar. Bu reformlardan en ilginç olanı belki de tabutlarla ilgilidir.
Joseph, hijyen nedenleriyle mezarlarla ilgili bazı kararnameler çıkarır. Örneğin, ölüm ve defin arasında yasal olarak zorunlu süreler getirmiş ve ölen kişinin bir tıp uzmanı tarafından incelenmesini istemiştir. Bu istekler, kralın akılcılık anlayışının bir tezahürü sayılabilir.
Joseph, 1782’de Viyana’daki kilise tonozlarına gömülmeyi yasaklar ve mezarların şehir sınırının dışında yapılmasını ister. Bu kararnameyi 1783’te Avusturya’nın tamamına ve 1784’te Habsburg topraklarının geri kalanına genişletir. Ayrıca defin amacı dışında mezarlık ziyaretlerine de sınırlama getirir. Bu düzenleme, ölüler ve yaşayanların mekanlarını ayırmıştır ki yaşayanların dünya işleri ile daha çok ilgilenmelerini sağlamayı amaçlar. Ayrıca, ölen kişinin çıplak gömülmesi gerektiğini, böylece kıyafetlerinin başkaları tarafından yeniden kullanılabileceğini de söyler. Çıplak gömüldüğünde insan vücudunun daha hızlı ayrışabileceğini, bunun da daha hijyenik olduğunu ve böylece mezarın daha erken yeniden kullanılabileceğini düşünür.
Yapılan yeni düzenlemeler bu kadarla kalmaz. II.Joseph, Ağustos 1784’te tüm mezarların yeniden kullanılabilir tabutlarla yapılmasını emreder. O zamana kadar tabutla gömülme anlayışına sahip insanlar için bu karar şok edicidir. Joseph için her bir ölüye harcanan tabut, bir ağaç israfıdır. Bu noktada bir parantez açalım ve o dönemde bir enerji kaynağı olarak kullanılan odunların, ağaçların azalmasına neden olduğunun fark edildiğini söyleyelim. Hatta Maria Theresa’nın 1767 yılında çıkardığı Forest Order (Orman Kanunu) durumun ciddiyetini göstermesi bakımından anlamlıdır. Kanun, izinsiz ağaç kesimini yasaklar ancak halk ağaç kesmenin doğal hakları olduğunu ve bu kanunun bu haklarını ellerinden aldığını düşünmektedir. Daha az odun kullanımı için açık ateş yerine ekonomik bir soba kullanıma sokulduğu gibi evlerin pencerelerinin daha küçük yapılması için de kanun çıkarılmıştır.
II.Joseph’in yapılmasını istediği tabutların altında açılabilen bir kapak vardır. Ceset, giysileri olmadan bir tabuta konacak ve mezarlığa taşınacaktı. Tabut, mezarın içine indirilecek ve tabutun altındaki kapak açılarak, cesedin mezarın dibine düşmesine izin veren bir kol çalıştırılacaktı. Son olarak tabut, diğer cenazelerde yeniden kullanılmak üzere kiliseye iade edilecekti.
Bu reform, halk arasında hiç de iyi karşılanmaz. Mezarlarına ve cenaze törenlerine büyük önem veren halk ayaklanır. Joseph, altı ay sonra emri geri çekmek zorunda kalır ancak diğer mezar reformları yerinde kalır.
II.Joseph, reformlarıyla değil de bazen kız kardeşinin kimliğiyle daha çok tanınır olmuştur. Kız kardeşi kim mi? Fransız İhtilalinde infaz edilen Maria Antoinette… Anneleri ise ünlü Maria Theresa…
Dr. Hümeyra Türedi
Yararlanılan Kaynaklar
Parsons, Nicholas (2008). Viyana: Bir Kültür Tarihi. Oxford Üniversitesi Yayınları.
Scott, Hamish M. (1990). Aydınlanmış Mutlakıyetçilik: On Sekizinci Yüzyıl Sonrası Avrupa’da Reform ve Reformcular. Macmillan Yayınları.
Classen, Albrecht (2016). Orta Çağ ve Erken Modern Zamanlarda Ölüm: Ölüm Kültürünün Maddi ve Manevi Koşulları. Walter de Gruyter GmbH & Co KG.